Bilim insanları, detaylı incelemeleri sonucunda koronavirüs partiküllerini, küre şeklinde bir yapıya sahip olan ve çapları yaklaşık olarak 0.125 mikron boyutlarında bulunan partiküller olarak tespit etmişlerdir

En küçük koronavirüs partikülü 0.06 mikron, en büyük partikül ise 0.14 mikron boyutlarındadır. Belirtilen boyutlar insan gözü ile görülemeyecek kadar ufaktır zira başka bir örnek vermek gerekirse, 70 mikron bir saç teline ait ölçü olduğunu belirtmek isteriz. Bu tarz ufak partikülleri ancak HEPA filtreler sayesinde yakalayabilirsiniz.

Pandemi öncesinde ameliyathane, uçak gibi hava kalitesinin çok önemli tutulduğu noktalarda kullanılan bu filtrelerin, korona virüsün hayatımıza girmesiyle çok fazla adını duyar olduk. Peki bu özel filtreler nasıl bir yapıya sahiptir? Gelin beraber inceleyelim.

HEPA (Yüksek Verimli Partikül Yakalayıcı) filtreleri, küçük parçacıkları filtrelemek için yükse kapasiteye sahip filtrelerdir. Mutlaka EN1822 standartlarına göre test edilmiş olması gerekmektedir. HEPA 13 ve HEPA 14 olmak üzere iki tipi vardır. HEPA 13 partiküllerin %99.995’ini, HEPA 14 ise %99.997 filtre edebilmektedir. Bu parçacıklar alerjenler, virüsler, bakteriler, kimyasal bileşikler, toz ve daha pek çok şey olabilir.

Astımı, alerjisi veya solunum problemleri olan kişiler için çok yardımcıdır. Bu tür filtreler, COVID-19 salgını sırasında virüsün iç mekanlarda azalmasına yardımcı olmakta ve böylece virüsün havadan yayılmasını engellemekte çok önemli rol oynamaktadır.

Enfekte olmuş bir kişin bulunduğu alanda konuşması, öksürmesi ya da hapşırmasında sonucunda ağzından çıkan partiküllerin hava yoluyla diğer insanlara taşınması durumunda sağlıklı insanları enfekte olabilmektedir. Dünya Sağlık Örgütünün yaptığı son açıklamada havada damlacık halinde asılı kalabilen bu partiküller, kapalı alanlarda büyük tehdit oluşturmaktadır. Zararlı mikroorganizmaların üzerine yerleşebileceği PM2.5 partiküllerinin ortamda hızlıca temizlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle ortamdaki havayı hızlıca filtre edebilecek mobil Hepa cihazlarının kapalı alanlarda bulundurulması oldukça önem taşımaktadır.

Bu konuda mevcut havalandırma sisteminin kapasitesi ve özelliklerine göre değişkenlik gösterebilir ancak bir çok sisteme HEPA filtre entegre edilmesi durumunda, yüksek basınç kayıpları yaşanacaktır. Fan kapasitesi yetersiz kalıp iç mekanda yeterli havalandırma gerçekleşmeyecektir. Sistemi daha sonrandan yapılacak revizyonlar, mobil Hepa cihazlarını almaya göre daha maliyetli olacağından bu durumlar için mobil Hepa filtreli hava temizleme cihazları daha ekonomik ve daha verimli sonuçlar verecektir.

Bir hava temizleme cihazında mutlaka minimum G4 tipi bir ön filtre ile ilk filtrasyon işlemi yapılmalıdır. Bu aşamada ortamdaki 10 mikron ve daha üstü büyük partiküller yakalanabilir.

Bu işlemin ardından zararlı mikroorganizmaların ortamdan temizlenmesi için mutlaka HEPA sınıfı bir filtre olmalıdır. Bu filtre EN1822 standartlarına göre üretilmiş olduğunu gösteren belge talep edilmelidir. Üçüncü bir dezenfekte işlemi için Germicidical UV-C lamba cihaz içerisinde bulunmalıdır. Bu sayede daha verimli bir filtreleme işlemi ile hem mikrooganizmalar dezenfekte edilmiş hem de HEPA üzerinde yakalanmış olan mikroorganizmalar filtre üzerinden arındırılmış olacaktır.

Son olarak, gelişmiş bir hava temizleme cihazı ortamdaki rahatsız edici bütün kokuları (sigara, yemek, kimyasal vb.) temizlemek ve iç hava kalitesini yükseltmek adına aktif karbon filtre içermelidir.

• Cihazın mutlaka partikülleri 1 saat içinde yakalama performansını gösteren TURKAK’tan akredite edilmiş bir laboratuvardan test sonuçları olmalıdır. Unutulmamalıdır ki bulaş riski ilk 1 saat içeresinde çok yüksektir.
• C. Sağlık Bakanlığı aktif madde içermeyen biyosidal ürünler listesinde yer almalıdır.
• Cihaz UV-C lamba içeriyor ise mutlaka OZON üretmediğine dair test raporu bulundurmalıdır. Aksi takdirde cihaz çalışırken etrafa ozon yayılması durumunda cihaz etrafındaki kişilerin sağlığı açısından olumsuz bir etki gösterebilecektir.
• UV-C bulunduran cihazların sızdırmazlık raporu TUBİTAKTAN alınmış olması gerekmektedir. Aksi takdirde UV-C cihazdan sızma yapar ise zararlı mikroorganizmaların hücre yapısını bozup etkisiz hale getirdiği gibi kullanım alanındaki insanlarında hücrelerine de zarar verebilir. Bu sebeple sızdırmazlık raporu önem arz etmektedir.
• Üniversitelerden zararlı mikroorgizmalar yapılan testlerde başarı göstermiş cihazlar tercih edilmelidir.

Hava temizleme cihazı seçilirken en önemli noktalardan biri ise cihazın kullanılacağı hacme uygun kapasitede olup olmayacağıdır. Bu noktada Amerika’da ASHARE, Avrupa’da REVHA, Türkiye’de ise Makine Mühendisleri odasının tavsiyesi, mutlaka oda hacimine göre yapılıp ve 1 saat içerisinde minimum 5 hava degişiminin sağlanmasıdır.

Ufak bir örnek verir isek; 40m2 alana ve 3 metre yüksekliğe sahip bir sınıfı ele alalım. Bu durumda sınıfın hacmi 120m3 (40m2 x 3m) olacaktır. Bu sınıf için uygun hava temizleme cihazının minimum 600m3 havayı 1 saat içerinde temizleyebilecek kapasiteye sahip olması gerekmektedir. Bu kapasitenin üzerinde çıktıkça bulaş riskini daha da minimize edebiliriz. Ancak 5 hava değişiminin altında yapılacak seçimlerin ortamdaki partikülleri hızlı temizleyemeyeceğinden bulaş riskini engellemede ciddi bir katkısı olmayacaktır.